‍IGTL: Czekamy na efekty dialogu w sprawie Funduszu Kolejowego

Prelegentka zwróciła uwagę na niewystarczającą – jej zdaniem – pozycję kolei w dokumentach strategicznych. – W Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju do 2030 r. jest wprawdzie wiele odniesień do kolei, ale na dużym poziomie ogólności (hasła o likwidacji białych plam, intermodalu czy ekologii). Za hasłami nie stoją konkretne działania – oceniła. W Strategii Rozwoju Transportu do 2030 r. ujęto, jak stwierdziła, właściwie tylko realizowane już projekty strategiczne i programy. W Polityce Energetycznej Polski o kolei (najbardziej ekologicznym środku masowego transportu lądowego) wspomniano zaledwie czterokrotnie, w Strategii Rozwoju Produktywności – dwa razy, a w Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego – wcale. Kolej ma tymczasem ogromne znaczenie w kontekście efektywności i innowacyjności gospodarki.

Ponadpartyjny konsensus w sprawie kolei. Potrzebny, ale czy możliwy?

– Czas więc zdefiniować rolę kolei na nowo – stwierdziła Szustak. Przywołując byłego amerykańskiego sekretarza skarbu Timothy'ego Geithnera, stwierdziła, że decydenci powinni kierować się hasłem „policy not politics”. – Kolej w Polsce jest mało odporna na zmiany polityczne. Strategia jej rozwoju powinna jednak być zdefiniowana ponad podziałami, bo to właśnie kolej jest kręgosłupem mobilności. To również logistyka, także na czas wojny – przypomniała. Zasugerowała w tym kontekście, że ciągłe zapowiedzi powrotu do dyskusji o „szprychach” komponentu kolejowego CPK nie służą stabilności tego programu.

Branża wykonawców inwestycji kolejowych prowadzi wprawdzie dialog z CPK i PLK, jednak – jak stwierdziła prezes IGTL – ma to miejsce „w skali mikro”. Na wyższym poziomie słyszalność głosu przedstawicieli wykonawców pozostawia wiele do życzenia. – Opiniujemy dziesiątki dokumentów, ale np. rozwiązanie problemu certyfikacji poszło w zupełnie innym kierunku, niż oczekiwaliśmy – podała przykład. – Walczymy o to, by głos przemysłu i nauki był słyszalny – i by przejść do konkretnych, praktycznych działań – dodała.

Priorytet – zmiany w Funduszu Kolejowym

Pierwszym krokiem powinno być – według Szustak – zapewnienie stabilnych warunków inwestowania: stabilnych źródeł finansowania, elastycznego zarządzania funduszami oraz przejrzystych zasad alokacji. Priorytetem jest wobec tego reforma Funduszu Kolejowego, nad którą prace trwają na szczeblu rządu. – Zmiana ustawy o FK to inwestycja w przyszłość Polski. Nie wyobrażam sobie inwestycji bez tych zmian – podkreśliła reprezentantka branży.

– Nie chcemy dodatkowych pieniędzy, tylko efektywnego zarządzania tymi już dostępnymi. Dziś PKP PLK są zakładnikiem dostępności środków z Unii Europejskiej. Takich ograniczeń nie ma GDDKiA, która zajmuje się tylko ogłaszaniem przetargów i zarządzaniem siecią – podczas gdy PLK to głównie księgowy – uzasadniała Szustak. To systemowe usztywnienie utrudnia zarządzanie inwestycjami, powoduje też niepewność na rynku. Proponowane przez IGTL i ZDG TOR zmiany, które omówiliśmy szerzej np. tutaj – umożliwienie zadłużania Funduszu, „rolowania długu”, przepuszczenie przez Fundusz środków unijnych, a w przyszłości także wpływów z handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – mają zlikwidować te trudności.

Fundusze UE – tak, ale inaczej zarządzane

Choć bez funduszy unijnych modernizacja polskiej kolei w dotychczasowej skali nie byłaby możliwa, branża chce zarządzania nimi w sposób bardziej elastyczny. Pozwoli to uniezależnić się od bieżącej dostępności finansowania z UE. – Firmy nie kończą przecież działalności wraz z perspektywą finansową. Potrzebujemy dłuższej stabilności finansowej – argumentowała prezes Izby. Potrzeby w zakresie zadłużenia Funduszu określiła jako po 10 mld zł na potrzeby inwestycji PKP PLK i CPK.

Koniecznym elementem stabilności jest też publikowanie przez zamawiających dłuższych niż jednoroczne planów przetargowych. – Takie plany nie zabezpieczą nikomu zleceń, ale pozwolą nam zaplanować zasoby produkcyjne i lepiej przygotowywać oferty – przekonywała Szustak. Znajomość inwestycyjnego „rozkładu jazdy” jest więc kluczowa. – Obecnie ujawnione plany przetargowe kończą się na 2025 r., a to zaburza konkurencję i powoduje wyniszczającą wojnę cenową. Przez to nie wiemy, jaka przyszłość nas czeka, i nie możemy przygotowywać ofert w sposób przemyślany. Co do „górek” i „dołków” inwestycyjnych – poradzimy sobie z dostępnością np. kruszywa, chcemy tylko mieć okazję, by się z tym zmierzyć – zadeklarowała.

Morawiecki koniecznych zmian nie wprowadził. Co zrobi Tusk?

Prezes IGTL podkreśliła, że organizacja proponuje konkretne, korzystne dla branży rozwiązania niezależnie od zmian u władzy. – W 2021 r. skierowaliśmy do premiera Morawieckiego apel w sprawie finansowania pomostowego – to właśnie wtedy PKP PLK zaczęły publikować pierwsze przetargi „z gwiazdką”, dla których umowy miały zostać podpisane dopiero po zabezpieczeniu finansowania. Nie doczekaliśmy się jednak odpowiedzi – przypomniała.

W 2023 r., również jeszcze za rządów PiS, wraz z RBF przygotowano natomiast branżowy projekt zmiany ustawy o Funduszu Kolejowym. – Dokument przeleżał najpierw w Ministerstwie Infrastruktury, potem w resorcie finansów. Teraz jednak trwa dialog. Widzimy w tym dużą szansę dla wszystkich stron – stwierdziła przedstawicielka wykonawców. – Podjęliśmy działania, by przekonać i zainteresować nie tylko środowiska kolejowe, ale uzyskać wsparcie szerszego grona ekspertów – dodała.